حمله حاد قلبی و علل آن

عملکرد قلب در بدن به گونه ای است که در هر لحظه و در هر ضربان قلب که کمتر از یک ثانیه طول می کشد ، باید نیاز بدن و مغز را به خون برآورده سازد. اختلال در کار طبیعی قلب حتی برای لحظاتی اندک هم می تواند منجر به نرسیدن خون به مغز ، بقیه اعضای بدن ، افت فشار خون از بین رفتن هوشیاری و آسیب سلول های سراسر بدن بشود.

به دلیل این که سلامت همه عناصر داخل قلب اعم از رگ های قلب ، دریچه ها ، سیستم هدایت الکتریکی قلب و عروق بزرگ متصل به قلب مانند آئورت و شریان ریوی برای کارکرد طبیعی قلب و سیستم گردش خون ضروری است ، لذا آسیب ناکهانی هر کدام از این قسمت ها می تواند به حمله حاد قلبی منجر شود.

علایم حمله حاد قلبی

"حمله حاد قلبی" (Heart Attack) ، به معنی اختلال در عملکرد هر کدام از قسمت های مختلف قلب است که موجب می شود سیستم گردش خون دچار اشکال شده و وظایف خود را به درستی انجام ندهد. این اشکال در کار قلب خود را به صورت علایمی مانند :

1. درد قفسه سینه

2. احساس فشار و سوزش بر روی قلب

3. تنگی نفس

4. بی قراری و اضطراب شدید

5. عرق سرد

6. تهوع و استفراغ

7. افت شدید فشارخون

8. ضعف و بیحالی مفرط

9. و از دست دادن هوشیاری نشان می دهد.  

این ها علایمی هستند که اگر فردی یک یا چند مورد از آنها را داشت ، باید در اولین فرصت از نظر حمله قلبی مورد بررسی قرار گیرد.

 علل حمله قلبی حاد

علل شایع حملات حاد قلبی عبارتند از:

1. انسداد حاد کرونری (Acute Coronary Syndrome, ACS)

2. دایسکشن شریان آئورت

3. آمبولی ریه

4. پریکاردیت حاد

5. میوکاردیت حاد

6. آریتمی های قلب

7. بیماری حاد دریچه های قلب

1- انسداد عروق قلب - سندرم حاد کرونر

در بین علت های حمله قلبی حاد ، انسداد ناگهانی عروق کرونر قلب "سندرم حاد کرونری" (Acute Coronary Syndrome, ACS) بسیار شایع تر از بقیه موارد است به طوری که امروزه بیشتر افراد "حمله قلبی حاد" را معادل "سکته قلبی حاد" در نظر می گیرند.

بیشتر سکته ها و حملات قلبی هنگامی اتفاق می افتند که جریان خون عضله قلب که از طریق رگهای خون رسانی کننده به قلب (عروق کرونر) انجام می شود ، به صورت ناگهانی قطع شود. شایع ترین علت انسداد کرونر قلب ، تشکیل لخته خون داخل آنها است. رسوب چربی خون در جدار رگهای قلب موجب بوجود آمدن برجستگی های کوچک و بزرگی در رگ می شود که به آنها "پلاک آتروسکلروزی" (Plaque) اطلاق می شود. این پلاک های پر از چربی در شرایط خاصی پاره می شوند. پارگی پلاک باعث ایجاد مکانیسم لخته شدن در عروق می شود و باعث می شود لخته خون تشکیل شود و جریان خون را مسدود کند. اگر انسداد به اندازه کافی شدید باشد ، عضله قلبی که از رگ مسدود شده خون دریافت می کند ، آسیب دیده و شروع به مردن می کند. علایم ناشی از حمله قلبی به دلیل آسیب به عضله قلبی و از دست دادن عملکرد آنها است.

علت پاره شدن پلاک های چربی معلوم نیست. اگرچه پلاک های چربی بزرگتر ، بیشتر احتمال دارد که پاره بشوند ولی هر پلاکی و در هر حدی از تنگی ، احتمال دارد که به صورت ناگهانی آسیب دیده و موجب به وجود آمدن لخته خون داخل عروق کرونر و حمله قلبی شود. برای همین است که احتمال دارد افراد بدون هیچ گونه علامتی از قبل و حتی با وجود تست ورزش یا اسکن هسته ای قلب ، دچار حمله ناگهانی قلبی شوند.

پلاک چربی که احتمال بالایی برای پاره شدن دارد را اصطلاحا "پلاک مستعد" یا (Vulnerable) می گویند. عواملی که می توانند پلاک چربی خون را مساعد پارگی کنند ، عبارتند از:

1. استرس های روحی شدید

2. انجام کار بدنی شدید و طاقت فرسا ، به ویژه بدون آمادگی بدنی مناسب

3. عصبانیت و خشمگین شدن

4. مصرف غذای سنگین و پرچرب

5. دود سیگار

6. آلودگی هوا

7. هر گونه التهاب و بیماری التهابی در بدن

پس بسیاری از افراد ، حتی بدون تنگی شدید عروق قلبی در معرض حملات قلبی هستند لذا افرادی که دچار پدیده رسوب چربی در جدار عروق هستند -حتی در مراحل بی علامت بودن- باید برای پیشگیری از احتمال حملات قلبی ، با نظر پزشک معالج تحت درمان مناسب باشند.

غیر از پلاک های چربی و پاره شدن آنها ، علل دیگری هم برای بیماری حاد کرونری وجود دارد که شیوع نسبتا کمی دارند. مانند اسپاسم شدید عروق کرونر ، پاره شدن ناگهانی دیواره رگ قلبی ، آمبولی لخته خون از دریچه ها یا حفرات قلب به داخل رگ خونی ، التهاب و آرتریت عروق کرونر و چندین علت نادر دیگر.

2- دایسکشن آئورت (Aortic Dissection) :

در این بیماری دیواره شریان آئورت به صورت ناگهانی از هم شکافته و خون وارد فضای ایجاد شده در دیواره آئورت می گردد. فشار بالای شریان آئورت موجب می شود تا خون با فشار در دیواره آئورت به جلو حرکت کند و شاخه های مهم شریانی که از آئورت جدا می شوند را ببندد.

پاره شدن جدار آئورت درد بسیار شدید و ناگهانی بر روی ناحیه آسیب دیده ایجاد می کند و بیماران با این نوع از حمله قلبی حاد ، عموما با درد بسیار شدید در جلوی قفسه سینه که به گردن و پشت انتشار پیدا می کند ، مراجعه می کنند.

در کنار درد شدید ، انسداد شاخه های شریانی که از آئورت جدا می شوند ، می تواند موجب ایسکمی حاد در دستها ، عروق گردن و مغز ، عروق معده و روده و کلیه ها هم بشود.

این بیماری در افراد با فشارخون بالا به ویژه اگر خوب درمان نشده باشد ، افراد با بیماری زمینه ای شریان آئورت مانند مارفان و افرادی که قبلا جراحی دریچه یا شریان آئورت داشته اند ، بیشتر دیده می شود. دایسکشن آئورت یکی از اورژانس های پزشکی بوده و احتیاج به درمان فوری دارد.

3- آمبولی ریه:

وریدهای پا ، محل مناسبی برای تشکیل لخته خون هستند برای اینکه سرعت جریان خون در این رگها آهسته است و این امر در کنار مسایل ژنتیکی و هورمونی می تواند به لخته بسته خون منجر شود. لخته های داخل وریدهای پا در برخی موارد (تا 50 درصد) کنده شده و در عروق ریه گیر می کنند. انسداد عروق ریه می تواند به کاهش کارایی ریه در اکسیژن رسانی مناسب به بدن منجر شود.

علایم آمبولی ریه کاملا به اندازه لخته خون آمبولی شده وابسته است:

آمبولی های کوچک ، علایم قابل تحملی مانند درد قفسه سینه ، تنگی نفس گذرا ، طپش قلب و در مواردی سرفه های حاوی خلط خونی ایجاد می کنند.

آمبولی های بزرگ ریوی به دلیل مسدود کردن قسمت بزرگی از عروق ریوی ، علایم شدیدتر و مهم تری دارند مانند تنگی نفس شدید ، افزایش ناگهانی فشار شریان ریوی ، درد و احساس فشار بر روی قفسه سینه ، کاهش سطح هوشیاری و سنکوپ.

افراد با سابقه خانوادگی لخته خون ، افراد مسن ، بیمارانی که در یک ماه گذشته عمل جراحی به ویژه عمل ارتوپدی انجام داده اند ، افراد با بی حرکتی بیش از سه روز و افراد با بدخیمی و سرطان در معرض خطر لخته های خون پا (DVT) و آمبولی ریه هستند.

4- پریکاردیت حاد:

برخی از عفونت های ویروسی ، باکتریایی ، برخی از بیماری های روماتیسمی و خودایمنی ، برخی از سرطان ها و مصرف برخی از داروها می توانند موجب ایجاد التهاب در پرده های اطراف قلب (پریکارد) شوند. علایم التهاب پریکارد (Pericarditis) به صورت درد تیز و خنجری در جلوی قفسه سینه است که به گردن و شانه چپ انتشار پیدا می کند. این درد با تنفس و جابجا شدن فرد تغییر می کند و شخص قادر به تنفس عمیق نخواهد بود.

5- میوکاردیت حاد:

میوکاردیت به معنی التهاب عضلات قلب است و علل ایجاد کننده آن تقریبا مشابه علل ایجاد کننده پریکاردیت است. علامت بارز میوکاردیت ضعف شدید و ناکهانی عضلات قلبی است که منجر به نارسایی قلبی می شود. بیماران با میوکاردیت اغلب موارد با تنگی نفس و ضعف و بیحالی شدی بعد از یک عفونت تنفسی مراجعه می کنند.

6- آریتمی های خوش خیم قلب:

مانند ضربانات زودرس دهلیزی و بطنی ، علایمی در حد طپش قلب و احساس ضربان قلب نامنظم ایجاد می کنند. ولی اختلالات ریتم مهم که ضربان های بسیار پایین یا بسیار بالا ایجاد می کنند ، می توانند علایمی مانند سرگیجه ، طپش قلب شدید ، احساس سبکی سر ، کاهش سطح هوشیاری و سنکوپ ایجاد نمایند.  

نکته مهم: بسیاری از بیماری هایی که عامل حمله حاد قلبی هستند مانند سکته قلبی ، آمبولی ریه ، دایسکشن آئورت و بیماری های پریکارد و میوکارد ، بالقوه خطرناک و کشنده هستند و درمان آنها احتیاج به سرعت عمل و اقدامات تشخیصی و درمانی سریع و اورژانسی است. لذا در زمان مواجهه با علایم حمله حاد قلبی لازم است در اولین فرصت به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه نمایید.

دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من