کنترل فشارخون بالا

 هدف اصلی در درمان فشارخون بالا، پایین آوردن آن در حد نرمال برای جلوگیری از پیدایش عوارض فشارخون بالا مانند مرگ و میر و سکته های قلبی و مغزی است. یک اصل کلی در درمان فشارخون بالا وجود دارد که "هرچه فشارخون پایین تر، عوارض کمتر". لذا جدای از نوع درمان و روش درمان، پایین آوردن فشارخون اصل است.

نکته مهم در درمان بیماری فشارخون بالا این که غیر از تقریبا 10 درصد بیماران که در آنها موارد خاصی مانند بیماری، دارو  یا عامل زمینه ای ویژه ای باعث این بیماری شده است و با اصلاح عامل زمینه ای، فشارخون هم از بین می رود، تقریبا بقیه موارد فشارخون بالا که اکثریت موارد را هم در بر می گیرد، قابل درمان به معنی این که بیماری به کل از بین برود، نیستند و در حقیقت در بیماری فشارخون درمان مطرح نیست بلکه "کنترل بیماری" مدنظر می باشد. به این صورت که با از بین بردن عوامل زمینه ساز فشارخون در یک فرد مبتلا و گاها با استفاده از دارو، مقادیر فشارخون را به حالت کنترل شده و به حد نرمال می رسانیم. طبیعی است که با عدم رعایت توصیه های غیر دارویی و هم چنین عدم مصرف دارو، دوباره فشارخون به اعداد قرمز و افزایش یافته خواهد رسید. لذا کسی که فشارخون بالا دارد باید بداند که لازم است تا پایان عمر مراقب وضعیت فشارخون خود باشد و پایش دایمی از نظر روش زندگی، عوامل خطرساز و مصرف دارو به عمل آورد. لذا اینکه فشارخون یک نفر بعد از رعایت روش زندگی و مصرف دارو به حد طبیعی می رسد، دلیل بر قطع دارو و عدم رعایت بیشتر نیست و طبیعتا بعد از مدتی مجددا فشارخون وی افزایش خواهد یافت و دوباره به حالت قبلی برخواهد گشت.

 درمان فشارخون بالا دو قسمت اساسی دارد، نخست تغییر روش زندگی و اقدامات غیردارویی و دومی درمان دارویی. این دو هر کدام جایگاه خاص خودش را دارد و در ترکیب با یکدیگر برای کنترل فشارخون بالا مورد استفاده قرار میگیرد. برای روشن شدن الگوی کلی درمان فشارخون بالا بهتر است جدول تقسیم بندی فشارخون را مشاهده کنیم.

  گروه نرمال

افراد این گروه اصولا احتیاج به درمان خاصی ندارند و لازم است به صورت دوره ای (مثلا سالانه) فشارخون خود را چک کنند. البته این افراد هم علیرغم اینکه در بهترین گروه از نظر سطح فشارخون هستند، لازم است توصیه های انجام شده از نظر تغذیه، ورزش، پرهیز از بی تحرکی و عدم مصرف دخانیات را رعایت نمایند، به ویژه اگر چاق هستند یا سابقه خانوادگی قوی از نظر پیدایش فشارخون بالا دارند.

گروه با فشارخون افزایش یافته

این گروه نسبت به گروه قبلی در یک مرحله بالاتری از مراقبت قرار دارند. اگر فشارخون شما در این مرحله است باید بدانید که شما هنوز فشارخون بالا ندارید ولی در معرض خطر و تهدید برای تبدیل شدن به گروه بالاتر قرار هستید.

لذا توصیه اصلی در این گروه از افراد، تغییر شیوه زندگی و رعایت تمام اصول غیر دارویی برای کنترل و پیش گیری از فشارخون بالا است که در نوشته (درمان های غیر دارویی فشارخون بالا) اشاره شده است. این توصیه ها شامل رژیم های غذایی خاص، کاهش وزن اگر اضافه وزن وجود دارد، محدودیت مصرف نمک، ترک سیگار و انجام فعالیت های بدنی منظم است.

در این گروه، درمان دارویی لازم نیست و این افراد باید هر سه تا شش ماه فشارخون خود را از نظر تغییرات آن چک نمایند.

گروه افراد با مرحله اول فشارخون بالا

فشارخون بالا دو مرحله دارد. اولین مرحله، همین گروه است یعنی افراد با فشارخون سیستولی 130 تا 139 یا فشار دیاستولی 80 تا 89 میلی متر جیوه. هر کدام از این ها فشارخون ها بالا باشد به معنی ملاک تصمیم گیری خواهد بود، یعنی هم محدوده فشارخون پایین مهم است و هم محدوده فشارخون بالا و بالا بودن حتی یکی از آنها در حالیکه دومی در مرحله نرمال باشد، دلیل بر فشارخون بالا است.

مرحله اول فشارخون در همه بیماران احتیاج به رعایت بسیار دقیق درمان های غیر دارویی و تغییر شیوه زندگی است که باید بسیار جدی و به صورت مستمر دنبال شود.

در سه گروه از افراد این دسته احتیاج به شروع درمان دارویی وجود دارد. یعنی در 3 گروه از افراد علاوه از توصیه روش های غیر دارویی، درمان دارویی هم باید شروع گردد.

1. افراد دیابتی
2. افراد با نارسایی مزمن کلیه و دفع پروتئین
3. افرادی که با نظر پزشک، خطر بسیار زیادی از نظر پیدایش بیماری های قلبی در ده سال آینده دارند. این خطر با در نظر گرفتن سن، جنسیت، مصرف سیگار و سطح چربی خون و به وسیله نرم افزار محاسبه می گردد.

در مطالعات علمی متعددی مصرف دارو در این گروه ها با کاهش بیماری های قلبی و عوارض فشارخون همراه بوده و این افراد باید زیر نظر پزشک، به مصرف دارو اقدام کنند.

افرادی که فاقد این عوامل خطر هستند، ضمن رعایت تمام توصیه های غیردارویی، هر سه تا شش ماه باید اندازه فشارخون خود را مجددا چک نمایند.

افراد با مرحله دوم فشارخون بالا

 تمام افرادی که فشارخون سسیتولی بالاتر از 140 میلی متر یا دیاستولی بیش از 90 میلی متر دارند، با ید ضمن رعایت تمام موارد غیردارویی، درمان با دارو را هم شروع نمایند. شاید لازم باشد بسته به شرایط، پزشک از یک یا دو داروی ضد فشارخون استفاده نماید.  

افراد با فشارخون های بسیار بالا (حمله فشارخون بالا)

 فشارخون در این محدوده یک اورژانس محسوب میگردد. به ویژه اگر این افراد علایم زیر را داشته باشند:

1. سردرد

2.  سرگیجه

3. تهوع و استفراغ

4. تاری دید
   

5. تشنج

6. درد سینه

7. تنگی نفس

8. و دردشکم.

این افراد باید سریعا به اورژانس مراجعه کنند و فشارخون آن ها در مرحله اول به وسیله داروهای تزریقی کاهش داده شود. در ادامه لازم است علل ثانویه ایجاد کننده فشارخون بالا در این افراد بررسی شده و تحت درمان دارویی منظم و طولانی مدت قرار گیرند.  

بعد از شروع درمان فشارخون افزایش یافته یا بالا، لازم است فرد به مدت حداقل یک ماه توصیه های انجام شده و داروهای تجویز شده را انجام داده و مجددا مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. برخلاف دیگر بیماری ها که با مصرف دارو علایم آن ها مانند درد و تنگی نفس، شروع به کاهش می کند و بیمار اثرات درمان را به عینه مشاهده می کند، چون فشارخون بالا فاقد علایم است لذا حتما ضروری است که انجام توصیه های غیر دارویی و مصرف دارو ادامه یابد.

 چند نکته مهم

     1- شروع اثر درمان های فشارخون بالا به صورت آهسته و در مدت دو هفته آشکار می شود لذا توصیه می شود از کنترل مکرر فشارخون در این مدت اجتناب شود تا استرس و اضطراب ناشی از پایین نیامدن فشارخون موجب ایجاد خلل در درمان نگردد. اصولا پایین آوردن یکباره فشارخون بالا به ویژه اگر بسیار شدید بوده باشد، می تواند حتی خطرناک هم باشد و معمولا موجب ضعف، بیحالی و خستگی در شروع درمان میگردد. علت این امر به این صورت است که بدن سالها با فشارخون بالا کار کرده و سیستم های مغزی، کلیوی و عضلانی با فشارخون بالا تطابق پیدا کرده اند و پایین آمدن فشارخون می تواند موجب کمبود گذرای فشارخون در اعضای حیاتی گردد که البته این موضوع در کوتاه مدت بعد از شروع درمان رفع شده و بدن با شرایط جدید سازگاری پیدا خواهد کرد.

     2- خیلی از افراد هستند که به نام طب سنتی و طب اسلامی، انواع ترکیبات و مواد غذایی و گیاهی را به عنوان درمان فشارخون بالا تبلیغ می کنند. به عنوان مثال حتی ادعا می کنند که نمک دریایی، نه تنها برای فشارخون ضرر ندارد بلکه حتی موجب بهبودی آن هم می شود. در این مورد لازم است بدانیم که پدیده ای به نام "فشارخون بالا" اصولا سنخیتی با طب سنتی و احیانا اسلامی ندارد برای اینکه مفهوم فشارخون و اندازه گیری آن صرف مربوط به طب تجربی و نوین است و موضوعی به نام فشارخون بالا اصلا در طب سنتی وجود ندارد که بخواهند آن را درمان کنند. نکته بعدی این که افزایش طول عمر انسان ها و امید به زندگی نزدیک به 80 سال، در چندین سال اخیر و با شناسایی و درمان بیماری های کشنده ای مانند فشارخون بالا مقدور شده است و اگر طب سنتی قادر به شناسایی و تشخیص این موارد بود، نباید انتظار عمر در 100 سال قبل بین 50 تا 60 سال می بود.

از آنجا که فشارخون بالا پدیده ای بی علامت بوده و عوارض عدم درمان آن در طولانی مدت ظاهر میگردد لذا عده ای از ضرورت درمان مزمن و اذیت افراد با بیماری فشارخون بالا، سو استفاده کرده و درمان های جایگزین را پیشنهاد می کنند غافل از اینکه بعد از ده یا بیست سال، دیگر نمی توان چلوی سکته های قلبی و مغزی ناشی از عدم درمان فشارخون بالا را گرفت.

در طب نوین توصیه های غیر دارویی برای فشارخون بالا و بسیاری از بیماری های دیگر پس از مطالعات علمی و اثبات مفید بودن و نداشتن ضرر و زیان برای سلامتی بدن، مورد تاکید قرار گرفته اند که در مبحث درمان های غیر دارویی به آنها اشاره شد. با این حال بیماران محترم می توانند توصیه های طب سنتی و سایر موارد غیر دارویی را با پزشک خود مطرح کرده و پس از اطمینان از عدم مضر بودن در کنار درمانهای دارویی، از آنها هم استفاده نمایند.

در هر صورت اگر برای درمان فشارخون شما، دارو تجویز شده است قطع دارو و استفاده از طب سنتی به جای آن می تواند خطرناک باشد.

     3- در طول درمان فشارخون بالا، احتمال دارد هر چند وقت - چند ماه یکبار- فشارخون علیرغم ادامه درمان مناسب، افزایش یابد. این امر می تواند دلایل مختلفی داشته باشد:

• عدم رعایت رژیم غذایی موقت و مصرف غذای پرنمک یا پرچرب. حتی یک وعده غذای رستورانی یا فست فود که حاوی مقادیر قابل توجهی نمک هستند، می توانند عامل این افزایش ناگهانی فشارخون باشد.
• استرس های روحی و روانی مانند مشاجره، اضطراب، دلهره و هرگونه تنش عصبی.
• تغییرات هر چند کوچک در برنامه روزانه مانند کم خوابی، مسافرت و شرایط جدید.
• تغییر در شرکت سازنده داروها. اگرچه ترکیب موجود در داروها یکسان است ولی با توجه به خط تولید متفاوت شرکت های مختلف و استفاده از مواد افزودنی متفاوت، تغییر شرکت تولید کننده یک دارو می تواند کنترل فشارخون را به صورت موقت به هم بزند. توصیه میشود اگر بدن شما به تولیدات یک شرکت دارویی بهتر جواب میدهد، همواره از آن استفاده نمایید.

در هر صورت نباید نگران این حملات بود. این افزایش فشار اکثرا موقتی بوده و بعد از چند روز و برطرف شدن عامل زمینه ای از بین می رود. کار اشتباه این است که در این دوره اقدام به افزایش یا تغییر داروی فشارخون بزنید. شاید لازم باشد با اطلاع پزشک مربوطه برای چند روز، یک یا چند دارو را افزایش دهید ولی معمولا در طولانی مدت این تغییر لازم نیست.

     4- برعکس در برخی حالت ها احتمال دارد فشارخون کنترل شده یک فرد به صورت موقت افت پیدا کند و فرد دچار ضعف، بیحالی و سرگیجه گردد به ویژه در حالتهای ایستاده و یا نشسته. این امر می تواند بدلیل نخوردن غذا یا مایعات کافی یا خوردن بیش از حد توصیه شده داروها اتفاق بیفتد.  این شرایط هم در غالب موارد گذرا بوده و سریعا از بین می رود ولی اگر ادامه داشت حتما با پزشک معالج خود مطرح نمایید.