آمادگی برای آنژیوگرافی

اگر برای شما آنژیوگرافی توصیه شده است ، احتمال دارد سوالاتی در مورد انجام آن در ذهن شما باشد. این که برای انجام بهتر این تست چه کارهایی باید انجام دهید؟  چه آمادگی هایی برای آنژیوگرافی لازم است؟ و این که کلا در زمان آنژیوگرافی چه کاری صورت می گیرد؟

هدف از انجام آنژیوگرافی قلب

آنژیوگرافی یک تست تشخیصی است که برای تشخیص بیماری های قلبی انجام می شود. هدف اصلی از آنژیوگرافی عروق کرونر ، تشخیص تنگی و انسداد عروق کرونر قلب است ، ولی موارد دیگری هم وجود دارند که برای تشخیص آنها احتیاج به انکام آنژیوگرافی قلب است. بیماری هایی مانند تنگی و نارسایی دریچه های قلبی ، اندازه گیری مستقیم فشار داخل حفرات قلب و شریان ریوی ، تشخیص و ارزیابی شدت بیماری های مادرزادی قلب و برخی بیماری های دیگر قلبی و عروقی.

2- قبل از آنژیوگرافی

بسیاری از تست های لازم برای آنژیوگرافی معمولا قبل از توصیه به آنژیوگرافی ، انجام گرفته اند مانند نوار قلب ، اکوکاردیوگرافی ، تست ورزش یا اسکن هسته ای قلب.

 (البته این آزمایش ها و آمادگی هایی که در ادامه برای انجام آنژیوگرافی توصیه شده است ، برای انجام تست در شرایط عادی و اصطلاحا الکتیو است. در شرایط اورژانسی مانند سکته قلبی و حملات حاد قلبی معمولا لازم است بیمار بدون اتلاف وقت تحت انجام آنژیوگرافی اورژانس قرار بگیرد.)

لازم است قبل از انجام آنژیوگرافی آزمایش خون از نظر میزان هموگلوبین ، پلاکت و قند خون و آزمایشات انعقاد خون انجام شده باشد. در برخی مراکز انجام تست هایی مانند هپاتیت و سایر بیماری های قابل انتقال از راه خون هم کنترل می شود.

خود عمل آنژیوگرافی تقریبا نیم ساعت طول می کشد ولی برای آمادگی های قبل از تست و مراقبت های بعد از آن لازم است شما یک روز کامل را برای انجام آنژیوگرافی در نظر بگیرید. البته پروتکل هر بیمارستانی متفاوت بوده و در برخی از بیمارستان ها برای انجام آنژیوگرافی دو روز لازم است.

در اغلب مراکز بیمار صبح روز آنژیوگرافی بستری شده و پس از انجام آنژیوگرافی اگر تصمیم به ادامه درمان با دارو باشد - در صورت عدم وجود عارضه - عصر همان روز ترخیص می شود ، به ویژه اگر آنژیوگرافی از راه دست انجام شده باشد . گاها لازم است با نظر پزشک بیمار همان شب را در بیمارستان تحت نظر باشد.

اگر بعد از آنژیوگرافی تصمیم به ادامه درمان با استنت یا سایر روش های اینترونشن باشد ، لازم است پس از درمان بیمار یک یا دو روز در بیمارستان تحت نظر باشد.  

آنژیوگرافی های تشخیصی و درمانی باید در بیمارستان انجام گردد.

ناشتا بودن

لازم است شما حداقل 4 ساعت قبل از تست هیچگونه مایعات و غذایی استفاده نکنید. اگر شما از انسولین استفاده می کنید ، صبح روز آنژیوگرافی نباید انسولین استفاده کنید. البته انسولین خود را همراه داشته باشید و به پرستار بخش اطلاع دهید. در مورد مصرف سایر داروها مانند داروهای فشارخون ، می توانید آنها را با مقدار کمی آب مصرف نمایید.

لباس

برای آنژیوگرافی باید گان و لباس مخصوص آنژیوگرافی را پوشیده شود. لازم است ساعت ، موبایل ، لوازم تزیینی شامل النگو و گردن بند بیمار در زمان آنژیوگرافی جدا شده باشد.

در زمان انجام آنژیوگرافی دندان های مصنوعی بیمار باید درآورده شود ، اگرچه قبل و بعد از آن می تواند مجددا از آن استفاده نماید.

لازم است بیمار روز قبل از تست یا صبح همان روز ، استحمام کرده باشد. نواحی کشاله ران هر دوطرف و هم چنین هر دو دست از آرنج تا مچ دست باید فاقد مو  ، چسب یا هر چیزی که مانع آنژیوگرافی می شود ،باشند.

داروها

بیماران لازم است تمام داروهای خود را طبق روال قبل مصرف نمایند مگر مواردی که لازم است طبق نظر پزشک معالج تغییری در آن داده شود. داروهایی که لازم است قبل از آنژیوگرافی تغییر نمایند عبارتند از:

وارفارین ، ریواروکسابان و سایر داروهای ضد انعقاد. به دلیل افزایش خطر خونریزی از محل آنژیوگرافی یا در مواردی که احتیاج به عمل اورژانس ایجاد می شود ، معمولا این داروها چند روز قبل از تست ، قطع می گردند. قطع این داروها و جایگزینی آنها حتما باید با نظر پزشک معالج باشد.

متفورمین ، لازم است از دو ر.ز قبل از آنژیوگرافی قطع گردد.

لازم است بیماران به دلیل ناشتا بودن ، انسولین صبح روز آنژیوگرافی را استفاده نکنند. این موضوع باید بلافاصله پس از بستری شدن به اطلاع پزشک و پرستار بخش رسانده شود.

مصرف آسپیرین و سایر داروهای قلبی و فشارخون حتی در روز آنژیوگرافی با مقدار کمی آب بلامانع است.

لازم است درزمان بستری تمام مدارک پزشکی را همراه داشته باشید و قبل از آنژیوگرافی شرح حال شما در مورد بیماری فعلی و بیماری های قبلی ، داروهای مصرفی و عادات غذایی و سوابق حساسیت دارویی پرسیده شود. لازم است شما اگر ضعف در دست وپا سابقه مشکل بینایی یا شنوایی دارید ، اطلاع دهید.

3- حین آنژیوگرافی

لازم است از یکی از بازوهای شما رگ گرفته شود و به سرم متصل گردد.

در هنگام ورود به اطاق عمل آنژیوگرافی (کت لب)، مجددا سوابق دارویی و ناشتا بودن شما توسط پرستار چک می گردد.

در اطاق آنژیوگرافی معمولا پزشک ، پرستار و تکنسین دستگاه حضور دارند.

در بیشتر موارد آنژیوگرافی بدون بیهوشی و بدون داروهای آرام بخش انجام می شود. اگر بیمار استرس زیادی داشته باشد یا به دلیل آشنا نبودن با شرایط عمل ، اضطراب داشته باشد ، پزشک بیهوشی از داروهای آرام بخش استفاده خواهد کرد.

لازم است شما بر روی تخت آنژیوگرافی دراز بکشید و ناحیه ای که قرار است به عنوان محل آنژیوگرافی استفاده شود ، کشاله ران یا ناحیه ساعد و مچ دست ، با بتادین یا سایر مواد ضدعفونی کننده ، استریل شود. بعد از آن روی شما و سایر نواحی اطراف تخت آنژیوگرافی با استفاده از پوشش استریل ، پوشانده می شود. لازم است تا پایان کار از آوردن دست یر روی این پوشش خودداری کنید.

برای آنژیوگرافی جهت کاهش درد ناحیه آنژیوگرافی از داروهای بی حس کننده موضعی استفاده می شود که در زیر پوست تزریق می گردند. پس از آن پزشک به وسیله سوزن باریکی وارد یکی از رگهای بدن شما می شود و یک وسیله کوتاه به نام "شیت" یا "دسیله" در داخل رگ شما کار می گذارد. شیت یک وسیله پلاستیکی به طول تقریبا 10 سانتی متر و قطر حدود 2 میلی متر است که یک دریچه یک طرفه برای وارد کردن کاتتر و وسایل آنژیوگرافی به داخل بدن دارد که مانع برگشت خون به خارج و خونریزی می شود. این وسیله تا پایان آنژیوگرافی در محل باقی می ماند و معمولا پس از آنژیوگرافی و در اطاق ریکاوری خارج می گردد.

حین آنژیوگرافی احتمال دارد در اثر برخورد کاتتر به دیواره قلب ، احساس طپش قلب کنید یا موقع تزریق ماده حاجب احساس درد سینه گذرا یا احساس گرما و برافروختگی داشته باشید. لازم است برای گرفتن تصاویر دقیق از تمام قسمت های قلب ، دستگاه آنژیوگرافی مرتبا به سمت راست ، چپ ، بالا و پایین جابجا شود.

در برخی موارد از شما خواسته می شود تا نفس عمیق بکشید ، نفس خود را حبس نمایید یا سرفه کنید لذا لازم است شما در ارتباط کامل با پزشک و پرستار باشید. هم برای اجرای خواسته های تیم درمان و هم اگر مشکلی مانند درد سینه ، سرگیجه ، تنگی نفس یا هر مشکل دیگری که در حین آنژیوگرافی پیش آمد ، به پزشک اطلاع دهید.

بعد از آنژیوگرافی

بعد از اتمام تست اگر فقط نیاز به آنژیوگرافی باشد و اقدام دیگری لازم نباشد ، شما به قسمت ریکاوری منتقل می شوید. در این قسمت فشارخون و ضربان قلب شما کنترل می شود و اگر لازم بود مجددا نوار قلب از شما گرفته می شود. لازم است تا پیدا کردن هوشیاری کامل در این قسمت بمانید.

اگر در ادامه برای درمان شما ، آنژیوپلاستی لازم نباشد ، لازم است شیت کار گذاشته شده در کشاله ران یا مچ دست شما خارج شود.

در مورد آنژیوگرافی از دست ، شیت خارج شده و در محل آن وسیله ای شبیه به مچ بند که باد می شود ، بسته می شود. این وسیله که "TR بند" نام دارد جلوی خونریزی را می گیرد. لازم است پزشک یا پرستار شما بعد از یک ساعت به تدریج از هوای موجود در این وسیله کم کند تا نهایتا آن را خارج نماید. بعد از آن یک پانسمان سبک به جای آن بسته می شود.

در مورد آنژیوگرافی از پا ، پس از کشیدن شیت لازم است به مدت 10 تا 15 دقیقه محل گرفتن رگ توسط پزشک یا پرستار فشار داده شود. بعد از بند آمدن خون تا 6 ساعت بعد لازم است کیسه شن بر روی محل بوده و شما از تخت پایین نیایید . بعد از آن در صورت نبودن خونریزی می توانید به تریج شروع به راه رفتن نمایید.

در ساعات بعد از آنژیو به دلیل مصرف ماده حاجب در حین آنژیوگرافی میزان تولید ادرار زیاد خواهد بود. شاید لازم باشد به صورت موقت برای شما از سوند استفاده شود.

لازم است بیماران تا دو ساعت بعد از آنژیوگرافی و تا زمان هوشیاری کامل ، غذا و مایعات مصرف نکنند. بعد از آن با نظر پزشک می توانید از غذاهای مایع و مایعات استفاده نمایید.

در مورد آنژیوگرافی از دست ، 6 ساعت بعد از تحت نظر بودن و برای آنژیوگرافی از پا بعد از 12 ساعت ، امکان ترخیص از بیمارستان وجود دارد. قبل از ترخیص لازم است از نظر محل آنژیوگرافی خونریزی وجود نداشته باشد و شما از نظر راه رفتن و سایر علایم توسط کادر درمان ، بررسی شده باشید.

بهتر است بعد از ترخیص تا 24 ساعت از دست یا پایی که آنژیوگرافی شده است ، بیش از حد معمول استفاده نکنید و در صورت بروز خونریزی یا درد در محل بلافاصله به پزشک خود مراجعه نمایید.

امکان باز کردن پانسمان و استحمام 24 ساعت بعد از آنژیوگرافی وجود دارد و بیماران می توانند بعد از 48 ساعت به کار و زندگی عادی برگردند. البته بهتر است تاچند روز از کار کردن زیاد با دستی که آنژیوگرافی شده است ، اجتناب کنید.

گزارشات آنژیوگرافی امروزه به صورت دیجیتال و بلافاصله بعد از آنژیوگرافی در دسترس است و یک نسخه از آن همراه با گزارش کتبی پزشک به شما تحویل داده خواهد شد. لازم است در مراجعات پزشکی همواره آن را همراه داشته باشید.

در زمان ترخیص پزشک شما در مورد نتایج آنژیوگرافی و ادامه روند درمان شما ، با شما صحبت خواهد کرد.  شاید لازم باشد شما در همان بستری یا در روزهای آینده تحت آنژیوپلاستی برای باز کردن رگ یا رگهای مسدود شده قرار بگیرید یا در روزهای بعد از نظر بررسی وضعیت کلیه شما ، مجددا آزمایش خون انجام شود.

دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من