ورزش بعد از سکته قلبی

سکته قلبی یکی از تجربه های خاص در طول زندگی است که برخی از افراد در سنین میانسالی یا سالخوردگی آن را تجربه می کنند. دوره حاد حمله قلبی ، درد قفسه سینه شدید و استرس های ناشی از احساس مرگ و ناتوانی، معمولاً شدید و اثرگذار هستند. این علایم به صورت ناگهانی شروع می شوند و تا زمان رسیدن به بیمارستان و باز کردن عروق قلبی مسدود شده ، ادامه پیدا می کنند. خوشبختانه امروزه با ابداع روشهای درمانی موثر مانند آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی و با استفاده از داروهای موثر و مفید ، اغلب حملات سکته قلبی در همان ساعت های اولیه به سرعت درمان شده و علایم بیماری به سرعت برطرف می شوند. بعد از درمان حمله قلبی و در روزهای بستری شدن در بیمارستان یکی از مهم ترین نگرانی ها و سوالات بیماران ، در مورد بازگشتن به شرایط طبیعی زندگی و انجام فعالیت های ورزشی است.

در این نوشته به این موضوع یعنی ورزش بعد از سکته قلبی پرداخته ایم.

  بعد از حمله قلبی چه اتفاقاتی در قلب روی می دهد؟

در جریان حمله قلبی ، خونرسانی به قسمتی از عضلات قلبی متوقف می شود و به همین دلیل عضلات و بافت های مربوط به ناحیه دچار سکته قلبی قادر به انقباض و عملکرد طبیعی خود نخواهند بود. سلول های قلبی می توانند شرایط قطع جریان خون را به مدت بیست دقیقه تا یک ساعت تحمل کنند و زنده بمانند ولی بعد از گذشت این زمان اگر جریان خون برقرار نشود ، آسیب دایمی و مرگ سلول های آن ناحیه شروع خواهد شد و هر چه زمان باز کردن رگ مسدود شده به تاخیر افتد ، بسته به مدت زمان تاخیر آسیب دایمی سلولهای قلبی هم بیشتر خواهد شد و به همان میزان درصد سلول های قلبی که زنده می مانند ، کمتر خواهد شد.

 بعد از باز کردن رگ قلبی و برقرار شدن مجدد جریان خون به عضلات قلب ، برگشت انقباض و عملکرد عضلات قلبی بلافاصله صورت نمی گیرد و حتی در مواردی که رگ مسدود شده در زمان طلایی درمان سکته قلبی - در یک ساعت اول بعد از حمله قلبی - باز شود ، ریکاوری و برگشت عملکرد ناحیه صدمه دیده چندین روز تا چند هفته طول خواهد کشید. این دوران که اصطلاحاً دوره "گیج بودن Stunning" قلب هم نامیده می شود معمولاً یک تا دو هفته زمان می برد.

بعد از گذشت این دوران و برگشت عملکرد سلولهای زنده مانده ، عملیات ترمیم ناحیه صدمه دیده شروع می شود. به این صورت که از یک طرف سلولها و بافتهای مرده و صدمه دیده توسط سیستم ایمنی بدن برداشته شده و به جای آن بافت فیبرینی و محکم تشکیل می شود و از سوی دیگر سلول های سایر نواحی قلب تقویت شده و وظایف ناحیه صدمه دیده را برعهده می گیرند. این روند ترمیم و جایگزینی معمولاً تا دو ماه از زمان حمله قلبی به طول می انجامد.

ترمیم و بازتوانی عملکرد قلب بعد از سکته قلبی ، در افراد مختلف متفاوت بوده و از بازتوانی کامل عملکرد قلب و برگشت کامل به شرایط قبل از حمله قلبی تا بازتوانی نسبی و باقی ماندن درجاتی از نارسایی قلبی می تواند متغیر باشد. این اختلاف در بازتوانی به علل متعددی بستگی دارد که عبارتند از:

1- تاخیر در مراجعه به بیمارستان و بازکردن رگ قلبی: این تاخیر هر چه بیشتر باشد ، احتمال ایجاد نارسایی قلبی بیشتر است.

2- سن بیمار: در افراد جوان بازسازی بافت های صدمه دیده بهتر و سریعتر صورت می گیرد.

3- در افراد با سابقه فشار خون بالا و دیابت قندی قدرت بازسازی و ریکاوری قلب ، کمتر از بقیه افراد است.

4- افراد سیگاری یا بیماران ریوی که میزان اکسیژن خون کمتری دارند ، به میزان بیشتری از بقیه افراد صدمه می بینند.

5- افراد ورزشکار و افراد با آمادگی جسمانی بالا شانس بیشتری برای بهبودی کامل بعد از حمله قلبی خواهند داشت.

در روزهای بستری در بیمارستان

 بعد از درمان اولیه حمله قلبی و باز کردن رگ قلبی عامل سکته قلبی ، لازم است بیماران به مدت 24 تا 48 ساعت بی حرکت باشند و از تخت بستری پایین نیایند. در این مدت قلب و بافتهای قلبی در حداکثر استرس و تحریک عصبی قرار دارند و وارد کردن فشار به قلب می تواند به آسیب بیشتر سلولهای صدمه دیده قلبی و اختلالات ریتم و ضربان قلب منجر شود. لذا لازم است در ساعات ابتدایی و یکی دو روز اول بعد از حمله قلبی با محدود کردن حداکثری فعالیتهای بدنی ، فشار کاری قلب به حداقل ممکن برسد.

بعد از پایدار شدن شرایط قلبی و با نظر پزشک معالج می توان در مدت یک تا دو روز بعد از حمله قلبی ، فعالیت های عادی زندگی مانند راه رفتن و استفاده از دستشویی و حمام را آغاز کرد.

بعد از ترخیص از بیمارستان 

معمولاً بیماران سکته قلبی بعد از 4 تا 5 روز از حمله قلبی و پایدار بودن شرایط قلبی از بیمارستان مرخص می شوند. لازم است بعد از ترخیص تا دو هفته بعد از شروع سکته قلبی ، فعالیت های بدنی فرد در حد انجام کارهای عادی زندگی مانند راه رفتن و انجام فعالیت های شخصی باشد و از انجام دادن کارهای با استرس بدنی زیاد و انجام ورزش خودداری گردد. فعالیت های بدنی که با بالا رفتن تعداد ضربان قلب یا خستگی بیمار همراه باشد ، نه تنها در این دوره فایده ای ندارد بلکه می توانند با افزایش نیاز قلب به اکسیژن ، مانع ترمیم بافت صدمه دیده قلبی هم بشوند.

 پیاده روی طولانی مدت یا در سطح شیب دار ، بالا رفتن از پله ها به صورت مداوم و یکسره ، برداشتن بار بیش از 5 کیلوگرم ، هل دادن اجسام و کارهایی که موجب حبس کردن نفس می شوند در این دوره توصیه نمی شوند.

شروع برنامه ورزشی برای افرادی که از قبل ورزش نمی کردند یا ادامه برنامه ورزشی قبلی در افراد ورزشکار در این مدت بهتر است صورت نگیرد و توصیه نمی شود.

شروع برنامه نوتوانی قلب

بعد از دو هفته از حمله قلبی می توان برنامه های ورزشی را زیر نظر پزشک معالج شروع کرد. نوع برنامه ورزشی و شدت آن بسته به شرایط بدنی افراد و شدت بیماری قلبی می تواند متفاوت باشد. بهترین کار بعد از دو هفته از حمله قلبی انجام تست ورزش محدود و کنترل شده زیر نظر پزشک معالج است. در این تست همزمان با فعالیت بدنی که معمولاً بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام می شود ، تعداد ضربان قلب و فشار خون بیمار هم اندازه گیری می شود و تست تا زمان تحمل بیمار یا شروع علایم قلبی ادامه پیدا می کند. بعد از انجام تست ورزش ، لازم است بیمار در سه ماه بعد ، هر هفته 3 مرتبه ( در مجموع 32 تا 40 مرتبه ) به میزان حداقل 30 دقیقه با شدتی معادل 60 تا 80 درصد حداکثر تحمل بیمار در تست ورزش اولیه ، ورزش کند.

اصولاً بهتر است این جلسات تحت نظر پزشک و در مراکز درمانی و با کمک تیم درمانی صورت بگیرد ولی  برای افرادی که نمی توانند به مراکز درمانی مراجعه کنند ،می توان این فعالیتها را در خارج از مراکز درمانی و با مونیتورینگ نوار قلب از راه دور هم انجام داد. البته در این افراد آموزش سطحی از فعالیت بدنی که لازم است انجام شود و هم چنین علایم خطر قلبی که باید با بروز آنها ورزش را قطع کرد ، باید قبل از شروع برنامه ورزشی در منزل ، انجام شده باشد.

نوع برنامه ورزشی که در این دوره انجام می شود ، می تواند به صورت پیاده روی تند ، دویدن ملایم ، دوچرخه سواری ، شنا و سایر برنامه های هوازی باشد. انجام ورزشهای رقابتی و قهرمانی در این دوره قدغن است و توصیه نمی شود.

بعد از دوره سه ماهه انجام برنامه های ورزشی تحت نظر ، افراد لازم است برنامه ورزشی مشابه با دوره سه ماهه را ادامه دهند. برای این کار لازم است هر هفته 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در برنامه زندگی افراد گنجانده شود. در افراد جوانتر و بیمارانی که می توانند ورزشهای با شدت بیشتر انجام دهند ، می توان مدت زمان توصیه شده را کم کرد و به جای آن حداقل 75 دقیقه در هفته ورزشهای با شدت زیاد را انجام داد.

نکته مهم در مورد انجام فعالیت های بدنی این است که بهتر است افراد در طول هفته حتی اگر شده برای مدت های کوتاه 5 تا 10 دقیقه ای ، به جای استفاده از وسایل نقلیه و خودرو از پیاده روی یا دوچرخه استفاده نمایند.

 ادامه برنامه ورزشی منظم در طولانی مدت می تواند از میزان بروز مرگ ، مرگ به علت بیماری قلبی  و سکته های قلبی جلوگیری نماید.

انجام ورزشهای حرفه ای و رقابتی

برخی از افراد هستند که قبل از حمله قلبی به صورت حرفه ای ورزش می کرده اند و بعد از حمله قلبی قصد ادامه آن را دارند. افرادی هم هستند که قبلاً به صورت حرفه ای ورزش نمی کردند ولی بعد از حمله قلبی قصد دارند تا در یکی از رشته های ورزشی به صورت حرفه ای ورزش کنند.

بعد از حمله قلبی انجام هرگونه فعالیت ورزشی حرفه ای یا با شدت بیشتر از میزان مشخص شده توسط پزشک معالج قدغن است و نباید انجام شود. بعد از گذشت سه ماه از حمله قلبی برای تصمیم گیری در مورد ادامه ورزش حرفه ای یا شروع آن ، لازم است شرایط قلبی فرد به دقت مورد بررسی قرار گیرد. این بررسی ها شامل انجام اکوکاردیوگرافی برای تعیین قدرت انقباضی قلب و نارسایی قلب ، انجام تست ورزش کامل برای بررسی توان جسمانی و قلبی از نظر انجام فعالیت های ورزشی و در بیمارانی که دارای تنگی عروق متعدد قلبی هستند ، بررسی از نظر لزوم باز کردن عروق دیگر قلبی است.

در افرادی که بعد از حمله قلبی دارای نارسایی قلبی هستند یا علایم آریتمی و اختلالات ریتم قلب را دارند ، انجام ورزش های حرفه ای توصیه نمی شود. در افرادی که نارسایی قلبی و علایم خطر آریتمی قلبی ندارند لازم است با توصیه پزشک معالج و با در نظر گرفتن نوع رشته ورزشی مورد نظر تصمیم گیری گردد. در این بیماران لازم است در مصرف برخی از داروها مانند استاتین ها و داروهای بتابلوکر با نظر پزشک معالج تغییراتی صورت بگیرد.