نام ژنریک: متفورمین [  met-FOR-min  ]
نام های تجاری: Fortamet ، Glucophage ، Glucophage XR ، Glumetza.
طبقه دارویی Riomet : غیر سولفونیل اوره ها

معرفی دارو

متفورمین دارویی است که همراه با رژیم غذایی برای کاهش سطح قند خون بالا در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده می شود. متفورمین با کاهش میزان گلوکز جذب شده از روده، کاهش میزان تولید گلوکز در کبد و بهبود حساسیت به انسولین عمل می کند. متفورمین میزان گلوکز بدن (عمدتاً کبد) را کاهش می دهد. این دارو تولید گلوکز را در کبد فرد پایین می آورد و در نتیجه با افزایش حساسیت بدن به انسولین میزان قند موجود در خون را پایین می آورد (انسولین به سلول ها اجازه می دهد تا گلوکز را از خون مصرف کنند). 

متفورمین همچنین مقدار گلوکزی را که بدن ما از غذاهایی که می خوریم جذب می کند کاهش می دهد - به این معنی که گلوکز کمتری نسبت به آنچه مصرف می کنیم، به جریان خون ما وارد می شود.

متفورمین در داروخانه ها به دو شکل وجود دارد؛ متفورمین عادی و متفورمین آهسته رهش.

 هر دو شکل متفورمین یک دارو هستند، اما به روش های مختلف مصرف می شوند. متفورمین استاندارد باید دو یا سه بار در روز مصرف شود. توصیه می شود که بیماران آن را با وعده های غذایی برای کاهش درد معده و روده که از عوارض جانبی دارو است، میل کنند. متفورمین آهسته رهش برای مصرف یک بار در روز ساخته شده است و باید در شب مصرف شود، با شام. این نحوه مصرف می تواند به کاهش سطح گلوکز بالا در طول شب کمک نماید.

مزایای متفورمین

  • متفورمین ارزان قیمت است و به عنوان یک داروی عمومی در دسترس است.
  • این یک داروی خوراکی (قرص) است، بنابراین هیچ تزریقی مورد نیاز نیست.
  • دارو ممکن است مقاومت به انسولین را کاهش دهد.
  • باعث افزایش وزن نمی شود و ممکن است باعث کاهش وزن هم بشود.
  • خطر کم افت قندخون (هیپوگلیسمی) وجود دارد مگر اینکه همراه با سولفونیل اوره ها یا انسولین استفاده شود.
  • بیش از 50 سال است که به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.
  • برخی شواهد نشان می دهد که متفورمین ممکن است خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد.

هشدارها و احتیاط

اگر بیماری کلیوی شدید، اسیدوز متابولیک یا کتواسیدوز دیابتی دارید، نباید از متفورمین استفاده کنید (برای درمان با پزشک خود تماس بگیرید).

در صورت نیاز به انجام هر نوع اشعه ایکس یا سی تی اسکن با استفاده از ماده رنگی که به رگ های شما تزریق می شود، ممکن است لازم باشد به طور موقت مصرف متفورمین را قطع کنید.

اگرچه بسیار نادر است، اما ممکن است با مصرف متفورمین دچار اسیدوز لاکتیک شوید. در این حالت تجمع خطرناک اسید لاکتیک در خون ایجاد می شود. این بیماری ممکن است در صورت داشتن سایر موارد و بیماریها، عفونت شدید، اعتیاد مزمن به الکل ، یا اگر ۶۵ سال یا بیشتر دارید، با احتمال بیشتری دارد. می توانید از پزشک خود در مورد خطر این حالت برای شما، بپرسید. اگر علایم این حالت از قبیل: درد عضلانی غیرعادی، مشکل تنفسی، درد معده، سرگیجه ، احساس سرما، یا احساس ضعف یا خستگی شدید دارید، با پزشک خود تماس بگیرید یا از کمک پزشکی اورژانسی استفاده کنید.

قبل از مصرف دارو

اگر به متفورمین حساسیت دارید یا موارد زیر را دارید، نباید از متفورمین استفاده کنید:

  • بیماری کلیوی شدید؛ یا
  • اسیدوز متابولیک یا کتواسیدوز دیابتی.

اگر تا به حال این موارد را داشته اید یا در حال حاضر دارید، به پزشک خود اطلاع دهید:

  • بیماری کلیوی (ممکن است نیاز باشد عملکرد کلیه شما قبل از مصرف این دارو بررسی شود).
  • سطوح بالای کتون در خون یا ادرار شما؛
  • بیماری قلبی، نارسایی احتقانی قلب ؛
  • بیماری کبدی ؛ یا
  • اگر از انسولین یا سایر داروهای خوراکی دیابت نیز استفاده می کنید.

اگر باردار هستید یا باردار می شوید ، دستورالعمل های پزشک خود را در مورد استفاده از متفورمین دنبال کنید . کنترل دیابت در دوران بارداری بسیار مهم است و بالا بودن قند خون ممکن است برای مادر و جنین عوارض ایجاد کند. اگر با مصرف متفورمین باردار شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.

متفورمین ممکن است تخمک گذاری را در یک زن یائسه تحریک کند و ممکن است خطر بارداری ناخواسته را افزایش دهد. در مورد خطر خود با پزشک خود صحبت کنید.

در حین استفاده از این دارو نباید شیر دهید.

متفورمین نباید به کودک کمتر از ۱۰ سال داده شود. برخی از انواع متفورمین برای استفاده توسط افراد کمتر از ۱۸ سال تایید نشده است.

نکات مهمّ در مورد متفورمین

متفورمین را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. تمام دستورالعمل های روی برچسب نسخه خود را دنبال کنید و همه راهنماهای دارو یا برگه های دستورالعمل را بخوانید. پزشک ممکن است گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد. دارو را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.

متفورمین را همراه با غذا مصرف کنید، مگر اینکه پزشک به شما دستور دیگری بدهد. برخی از انواع متفورمین فقط یک بار در روز همراه با وعده غذایی عصر مصرف می شوند.

قرص با رهش طولانی مدت را له نکنید، نجوید یا نشکنید . آن را کامل قورت دهید.

اگر داروی شما بصورت مایع است، داروی مایع را با دقت اندازه گیری کنید. قبل از اندازه گیری دوز، سوسپانسیون خوراکی را تکان دهید . از سرنگ دوز ارائه شده استفاده کنید یا از دستگاه اندازه گیری دوز دارو (نه قاشق آشپزخانه) استفاده کنید.

برخی از قرص ها با پوسته ای ساخته می شوند که در بدن جذب یا ذوب نمی شود. بخشی از این پوسته ممکن است در مدفوع شما ظاهر شود. این طبیعی است و اثربخشی دارو را کم نمی کند.

ممکن است قند خون پایین (هیپوگلیسمی) داشته باشید و احساس گرسنگی، سرگیجه، تحریک پذیری، گیجی، اضطراب یا لرزش شدید داشته باشید. برای درمان سریع هیپوگلیسمی، یک منبع قندی سریع الاثر (آبمیوه، آب نبات سفت، قند، خرما، کشمش یا نوشابه غیر رژیمی) بخورید یا بنوشید.

در صورت داشتن هیپوگلیسمی شدید، پزشک ممکن است کیت تزریق گلوکاگون را تجویز کند. مطمئن شوید که خانواده یا دوستان نزدیک شما می دانند که چگونه این تزریق را در مواقع اضطراری به شما انجام دهند.

سطح قند خون می تواند تحت تأثیر استرس ، بیماری، جراحی، ورزش، مصرف الکل یا حذف وعده های غذایی قرار گیرد. قبل از تغییر دوز یا برنامه دارویی خود از پزشک خود سوال کنید.

متفورمین تنها بخشی از یک برنامه درمانی کامل است که ممکن است شامل رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن، آزمایش منظم قند خون و مراقبت های پزشکی خاص نیز باشد. دستورالعمل های پزشک خود را بسیار دقیق دنبال کنید.

دارو را در دمای اتاق به دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری شود.

در حین مصرف این دارو ممکن است پزشک از شما بخواهد ویتامین B12 اضافی مصرف کنید. فقط مقدار ویتامین B12 را که پزشک تجویز کرده است مصرف کنید.

اگر یک نوبت را فراموش کنم چه اتفاقی می افتد؟

در اسرع وقت دارو را مصرف کنید، اما اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید.

اگر بیش از حد مصرف کنم چه اتفاقی می افتد؟

در اینگونه موارد لازم است با پزشک خود در مورد خطرات مقدار دارویی که مصرف کرده‌اید صحبت نمایید. مصرف بیش از حد می تواند باعث هیپوگلیسمی شدید یا اسیدوز لاکتیک شود.

از چه چیزی باید اجتناب کرد

از نوشیدن الکل خودداری کنید. الکل می تواند قند خون را کاهش می دهد و ممکن است خطر اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد .

عوارض متفورمین

در صورت داشتن علائم واکنش آلرژیک به متفورمین ، لازم است کمک فوری پزشکی دریافت کنید. علایم حساسیت می تواند به اشکال زیر باشد: کهیر ؛ تنفس دشوار؛ تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو.

برخی از افرادی که از این دارو استفاده می کنند دچار اسیدوز لاکتیک می شوند که می تواند کشنده باشد. در صورت داشتن علائم حتی خفیف مانند:

  • درد عضلانی غیر معمول؛
  • احساس سرما؛
  • مشکلات تنفسی؛
  • احساس سرگیجه، سبکی سر، خستگی یا بسیار ضعیف؛
  • درد معده، استفراغ ؛ یا
  • ضربان قلب آهسته یا نامنظم

لازم است هرچه سریعتر مشورت پزشکی دریافت نمایید.

عوارض جانبی رایج و شایع متفورمین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • قند خون پایین؛
  • حالت تهوع، ناراحتی معده ؛ یا
  • اسهال .