تری گلیسرید "Triglyceride" که به اختصار TG ، نوشته می شود یکی از چربی های مهم خون است که از ترکیب "گلیسرید" با سه عدد " اسید چرب" ایجاد می شود . تری گلیسرید خون  بیشتر برای سوخت و ساز سلول های بدن و تولید انرژی مورد استفاده قرار می گیرد و درصد کمتری از آن برای تولید کلسترول خون مورد استفاده قرار می گیرد.  منشاء اصلی تری گلیسرید در خون ، رژیم غذایی روزانه افراد است.

تری گلیسرید

چربی موجود در مواد غذایی به دلیل اینکه در آب حل نمی شود ، امکان جذب شدن را ندارد لذا چربی غذا در روده ها با ترکیبات پروتئینی متصل شده و به نام "شیلو میکرون" وارد خون می شود. شیلو میکرون توسط سلول های بدن از خون برداشت شده و برای سوخت و ساز سلولی و تولید انرژی سلولی مورد استفاده قرار می گیرد. اگر میزان چربی موجود در غذا بیش از حد نیاز بدن باشد ، اضافه شیلو میکرون به صورت چربی در بافت های اطراف شکم و لگن و در سلول های بدن ذخیره می شود که می تواند به چاقی منجر شود.

در کنار چربی خون موجود در مواد غذایی ، کبد هم می تواند تری گلیسرید تولید کند. منشاء تری گلیسرید تولید شده در کبد ، مواد غذایی اضافه بر نیاز بدن است. هر فردی برای انجام فعالیت های روزانه احتیاج به مقدار مشخصی از انرژی دارد که به صورت "کالری" مورد نیاز روزانه تعریف می شود. این کالری روزانه از طریق مواد غذایی حاوی قند و کربوهیدرات و چربی ، تامین می شود. اگر میزان کالری مصرف شده یک نفر بیشتر از نیاز روزانه بدن وی باشد ، سلول های کبد اضافه انرژی مصرف شده را به تری گلیسرید تبدیل کرده و به صورت چربی در بدن ذخیره می کنند. تری گلیسرید تولید شده در کبد را اصطلاحاً "VLDL" می نامند.

چه غذاهایی باعث افزایش تری گلیسرید خون می شوند؟

غذاهایی که حاوی چربی زیاد هستند ، می توانند باعث افزایش ناگهانی و یکباره تری گلیسرید خون شوند. غذاهایی مانند خورشت های پر چرب ( قورمه سبزی و قیمه) ، گوشت پر چرب ، دنبه و احشای حیوانات ، آبگوشت ، کله پاچه ، لبنیات پر چرب مانند شیر و ماست ، کره حیوانی و خامه ، فست فودها و غذاهای سرخ شده  می توانند بعد از مصرف سطح چربی خون را به شدت افزایش دهند.

در حالت استاندارد لازم است حداکثر 30 تا 40 درصد از کالری مورد نیاز بدن از چربی باشد. این مقدار برای یک فرد بالغ در حدود 60 تا 70 گرم چربی است. طبیعتاً اگر میزان مصرف چربی روزانه از این مقدار بیشتر شود ، بدن آن را به صورت ترکیبات چربی در بدن ذخیره خواهد کرد. چاقی حاصل از این موضوع می تواند به سندرم متابلیک و دیابت منجر شود که خود همین امر باعث به هم خوردن متابلیسم چربی خون در بدن شده و احتمال بیماریهای قلبی را افزایش خواهد داد.

به غیر از مصرف چربی ، خوردن سایر غذاها اگر بیش از اندازه نیاز روزانه بدن باشد هم می تواند به افزایش تری گلیسرید خون منجر شود. اگر یک فرد در طول شبانه روز بیش از میزان کالری مورد نیاز بدنش غذا بخورد ، انرژی اضافی توسط کبد به ذخایر چربی تبدیل شده و در ناحیه شکم و احشای داخلی بدن انبار خواهد شد. به عنوان مثال مصرف غذاهای کربوهیدراتی و قندی زیاد از قبیل نان و غلات ، سیب زمینی و برنج هم اگرچه ظاهراً فاقد چربی هستند ولی می توانند چربی خون و تری گلیسرید را افزایش دهند.

انواع مختلف چربی ها چه تفاوتی با هم دارند؟

ترکیب اصلی تری گلیسرید و چربی های مصرفی ، "اسید های چرب" هستند. اسیدهای چرب جزء مواد غذایی ضروری برای بدن هستند و سلولهای بدن برای ادامه زندگی به اسیدهای چرب نیاز دارند و مصرف معقولانه و در حد نیاز آنها برای بدن لازم است. نکته ای در مورد مصرف چربی ها وجود دارد و می تواند به سلامت قلب و عروق و بدن صدمه بزند ، عدم رعایت تناسب بین میزان نیاز بدن و میزان چربی خورده شده است که باعث می شود با توجه به اینکه چربی ها از منابع غنی انرژی هستند ، اضافه انرژی مصرف شده موجب ایجاد بیماری های متعددی گردد.

نکته دوم در مورد چربی ها ، توجه به نوع آنها است. از نظر ساختمانی اسیدهای چرب به سه گروه تقسیم می شوند:

1- اسیدهای چرب اشباع شده

این اسیدهای چرب بیشتر منشاء حیوانی دارند و از نظر ظاهری جامد یا نیمه مایع هستند مانند چربی های گوشت قرمز ، دنبه و چربی های احشای حیوانات ، کره ، خامه ، شیر و لبنیات. چربی های گیاهی که برای سهولت در حمل و نقل به صورت شیمیایی هیدروژنه شده و جامد می شوند هم در این گروه هستند.

این چربی ها در کل جزو چربی های ناسالم محسوب می شوند. اگرچه مصرف متعادل و به اندازه این نوع از چربی ها در افراد سالم و بدون بیماری قلبی و دیابت ، اثری بر میزان مرگ و میر ندارد ولی مصرف این نوع از چربی با افزایش نوع بد کلسترول "LDL" می تواند موجب بروز حملات قلبی و مغزی شود. لذا مصرف این نوع از چربی برای همه افراد ، به ویژه در افراد با بیماری قلبی و دیابت توصیه نمی شود.

2- اسیدهای چرب با یک اتصال غیر اشباع

این گروه شامل انواع روغن های مایع گیاهی ، روغن آفتابگردان ، کانولا ، روغن زیتون و چربی های موجود در آجیل ها است. مصرف این گروه از چربی ها ( در مقایسه با چربی های اشباع ) موجب کاهش میزان بیماریهای قلبی و مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی خواهد شد. هم چنین میزان سکته مغزی و فشار خون هم با این ترکیبات کمتر خواهد بود. این اثرات به ویژه در روغن زیتون که حاوی ترکیبات آنتی اکسیدان و پلی فنول هست ، بیشتر از سایر اسیدهای چرب این خانواده دیده می شود.

البته لازم به ذکر است که علیرغم سالم بودن ، باز هم باید این نوع از چربی ها در حد متعادل و با توجه به نیاز بدن به کالری مصرف شوند و مصرف زیاد آنها با افزایش کلسترول بد خون و کاهش "HDL" به عموان چربی خوب خون می تواند باعث افزایش بیماری ها گردد.

3- اسیدهای چرب با چند اتصال غیر اشباع

مصرف این نوع از چربی ها در مقایسه با دو گروه قبل با کاهش مرگ و میر قلبی و با بهبود میزان کلسترول خون همراه است. علاوه از کاهش تری گلیسرید ، کاهش  LDL  و  افزایش HDL خون ، این گروه از چربی ها حاوی ترکیبات قوی ضد اکسیدان و ضد التهابی هم هستند که برای سلامتی قلب و عروق و بدن بسیار مناسب است.

روغن جگر ماهی ، چربی ماهی به ویژه ماهی های پر چرب و سیاه مانند کاد و سالمون ، روغن گردو ، روغن هسته انگور و کانولا حاوی مقادیر قابل توجهی از این نوع چربی هستند.

چربی ترانس

 اسید چرب ترانس چیست؟

شاید زیاد به گوشتان خورده باشد که اسید های چرب نوع "ترانس" برای بدن مضر هستند. این نوع از اسیدهای چرب در مقابل اسیدهای چرب نوع "سیس" قرار دارند. در حقیقت این دو نوع اسید چرب ترکیب شیمیایی مشابهی دارند ولی به دلیل شکل خاص ساختمانی ، اسیدهای چرب ترانس قدرت بیماری زایی بسیار بیشتری دارند و مصرف آنها می تواند میزان چربی خون مضرّ یعنی LDL را افزایش دهد و برعکس از میزان چربی مفید خون یعنی HDL کم کند.

این نوع از چربی ها که "روغن پالم" از معروف ترین آنهاست در انواع مختلفی از مواد غذایی استفاده می شوند: مانند روغن های مخصوص سرخ کردن ، انواع بیسکویت ها ، کیک ها و کلوچه ها. لذا لازم است مصرف این نوع از چربی ها را به شدت کاهش داده و حتی مصرف نکنید.

غیر از تغذیه افزایش تری گلیسرید خون علل دیگری هم دارد؟

چواب این پرسش "بله" است. علل زیادی برای افزایش تری گلیسرید خون وجود دارد که عبارتند از:

کم کاری غده تیرویید

دیابت قندی و سندرم متابلیک

چاقی بیش از حد به ویژه چاقی شکمی

نارسایی کلیه

زمینه ژنتیکی و افزایش چربی خون ارثی ( البته بعد از بررسی علل دیگر)

علل دیگری که می توانند تری گلیسرید را افزایش دهند عبارتند از:

مصرف الکل

مصرف داروهای خاص مانند داروهای هورمونی ، قرص های پیشگیری از بارداری ، برخی داروهای ضد افسردگی و بتا بلوکرها

نداشتن تحرک بدنی و سبک زندگی غیر فعال

آیا بالا بودن تری گلیسرید خون علایمی دارد؟

افزایش تری گلیسرید خون و نوعاً بالا بودن چربی خون اعم از کلسترول و تری گلیسرید علایمی در بدن ایجاد نمی کند و برای تشخیص این بیماری لازم است حتماً آزمایش خون انجام شود. ندرتاً در موارد بسیار شدید افزایش تری گلیسرید خون که در بیماری های ارثی و فامیلی ایجاد می شود ، خطوط چربی خون باریکی در اطراف چشم و مفاصل دست و پا به نام "گزانتوم" ایجاد می شود. در مواردی که میزان تری گلیسرید خون بسیار زیاد باشد ( بالای 1000 میلی گرم در دسی لیتر ) در این صورت به دلیل ایجاد بیماری پانکراتیت احتمال دارد دردهای شدید شکمی ایجاد شود.

روش انجام آزمایش تری گلیسرید چگونه است؟

برای انجام تست تری گلیسرید به نمونه خون نیاز است. لازم است شما از 8 ساعت قبل از آزمایش ناشتا بوده و هیچگونه غذا و مایعات مصرف نکرده باشید. بهتر است در روز قبل از آزمایش خون هم از مصرف غذاهای سنگین و پرچرب اجتناب کنید.

میزان مطلوب برای تری گلیسرید خون کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر است. از 150 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر "سطح مرزی" تلقی می شود. اگر تری گلیسرید خون بین 200 تا 499 میلی گرم در دسی لیتر باشد ، "افزایش یافته" و زیاد است. تفسیر عدد تری گلیسرید 500 و بیشتر ، "بسیار بالا" است و احتیاج به بررسی و توجه ویژه دارد.

 

راه های کم کردن تری گلیسرید خون چیست؟

با توجه به گستردگی علل افزایش تری گلیسرید خون لازم است برای درمان آن ، علت زمینه ای بیماری مشخص گردد. اگر علت شناخته شده ای مانند مصرف غذاهای پر چرب یا مصرف میزان زیاد کالری وجود داشته باشد ، لازم است حتماً اصلاح شوند.

درمان بیماری های زمینه ای ایجاد کننده تری گلیسرید بالای خون مانند کم کاری تیرویید ، دیابت و نارسایی کلیه ، نقش مهمی در کنترل سطح چربی خون دارد. عدم مصرف برخی از داروهای خاصی که موجب افزایش تری گلیسرید خون می شوند ، یا تغییر آنها زیر نظر پزشک معالج در برخی از موارد تنها راه کنترل تری گلیسرید است.

انجام فعالیت های بدنی روزانه ، ترک سیگار ، عدم مصرف الکل و کاهش مصرف مواد قندی و پر انرژی می تواند نقش مهمی در درمان تری گلیسرید بالا داشته باشد.

مصرف دارو برای این بیماری کمتر لازم است و در صورت نیاز برای بیماران قلبی با تری کلیسرید بیشتر از 400 و برای افراد بدون بیماری قلبی برای تری گلیسرید بیشتر از 1000 میلی گرم در دسی لیتر لازم است. داروهای متعددی می توانند میزان تری گلیسرید را کاهش دهند از جمله "جم فیبروزیل" ، "فنوفیبرات" ، "نیاسین و نیکوتینیک اسید" و "امگا 3".

به یاد داشته باشیم که در اغلب موارد بهترین راه کاهش تری گلیسرید خون مصرف کم چربی ، مصرف غذا و کالری صرفاً به اندازه نیاز روزانه بدن و انجام فعالیت های بدنی منظم است.